In de Verenigde Staten hebben artsen jarenlang het advies gekregen van advocaten om geen verontschuldiging aan te bieden wanneer patiënten over hen klagen. Een verontschuldiging, zo legden de advocaten uit, wijst op het toegeven van schuld en nodigt uit tot een rechtszaak over medisch wangedrag. Massachusetts was de eerste staat die in het midden van de jaren 80 een zogenaamde apology law aannam. Dit is een wet die bepaalt dat een verontschuldiging mag worden geuit tegenover een patiënt zonder dat dit in de rechtbank tegen de beroepsbeoefenaar mag worden gebruikt. Apology laws die wettelijke toestemming geven aan artsen om zich te verontschuldigen tegenover hun patiënten voor gemaakt fouten zijn sindsdien in de meeste staten in de USA aangenomen. Er zijn schattingen gemaakt dat deze wetten tot enorme besparingen hebben geleid door het aantal rechtszaken terug te brengen, door het aantal opgeloste zaken te verhogen en door de hoeveelheid besteed geld aan compensatie te verlagen.
Verontschuldiging is een sterk medicijn. Het heeft een effect op menselijke relaties en draagt bij aan het psychologische welbevinden van zowel het slachtoffer en de dader. Het herstelt de harmonie door boosheid en wrok weg te nemen. De positieve psychologie heeft de meesten van ons ervan overtuigd dat vergeving niet alleen heilzaam is voor het oplossen van conflicten maar daadwerkelijk een ingrediënt van menselijk geluk is.
Benutten wij, als therapeuten en coaches, deze kennis ten volle? Moedig jij cliënten aan om zich te verontschuldigen voor het kwetsen van iemands gevoelens door hun acties of woorden? En wanneer je cliënt het slachtoffer is van wat iemand anders verkeerd heeft gedaan, coach je ze dan in de kunst van vergeving? Verontschuldigen en vergeving neemt dan wel niet een centrale plaats in in de oplossingsgerichte literatuur maar kan het aan ons trukendoos worden toegevoegd?
Vele jaren geleden ontwikkelde ik met mijn collega Tapani Ahola een programma voor scholen om om te gaan met wangedrag van scholieren. We noemden het programma “stappen van verantwoordelijkheid” en het was bedoeld om scholen een alternatief te bieden voor de gebruikelijke aanpak: leerlingen straffen. Het stappen van verantwoordelijkheidsprogramma legt uit dat verantwoordelijkheid nemen een proces in zes stappen is:
- praten over wat er gebeurd is,
- de consequenties van wat je gedaan hebt begrijpen,
- verontschuldigen,
- de schade herstellen,
- beloven om iets dergelijks niet weer te doen,
- en bijdrage leveren die andere kinderen ervan weerhoudt om vergelijkbare dingen te doen.
De bijbehorende website werd gepubliceerd door de National Education Board en is sindsdien vertaald in het Engels, Zweeds en Duits. Wij hoopten uiteraard dat de stappen van verantwoordelijkheid wereldwijd een populaire aanpak zou worden maar in werkelijkheid is de aanpak nu, zo’n 15 jaar later, niet breed bekend en slechts actief gebruikt door een beperkt aantal scholen.
Recenter hebben wij, samen met Lorenn Walker, een voormalig advocaat uit Hawaii, die zich tegenwoordig liever een ‘health educator’ noemt, een aantal computerprogramma’s ontwikkeld om mensen te ondersteunen in het uiten van verontschuldigingen en het bereiken van vergeving. Deze programma’s staan op www.apologyletter.org. De website bevat vier programma’s, allemaal gratis te gebruiken voor iedereen die geïnteresseerd is in verontschuldiging en vergeving, of het nou persoonlijk is of voor hun werk. De feedback van gebruiker is opvallend positief. Een gebruiker schreef bijvoorbeeld: “Ik wil jullie bedanken vanuit de grond van mijn hart voor de opzet van de verontschuldigingsbrief die jullie hebben aangereikt. Ik heb het als uiterst krachtig ervaren om mij over een pijn waar ik 20 jaar last van heb gehad heen te zetten.” Iemand anders schreef:
“Recent heb ik ruzie gekregen met een vriend van me die kritische en groffe opmerkingen heeft gemaakt en beslissingen die ik het genomen in mijn leven heeft gekleineerd (die trouwens allemaal een positief en gezond effect hebben gehad voor mij). Ik voelde dat dat haar kritiek ongefundeerd was en besloot uiteindelijk het onderwerp met haar te bespreken. Ze weigerde absoluut om haar verontschuldigingen aan te bieden wat nog pijnlijker voor mij bleek te zijn dan de oorspronkelijke groffe opmerkingen. Het vergevingsprogramma nam veel van de spanning weg die ik tegenover haar voelde door me voor te stellen dat zij er eindelijk aan toe was om haar fout toe te geven, zich te verontschuldigen en het weer goed te maken met mij. Alleen maar door me dat voor stellen ben ik er nu meer klaar voor om haar te vergeven (al heeft zij nog op geen enkele wijze aangegeven dat ze bereid is om haar verontschuldigingen aan te bieden). Wanneer we uiteindelijk weer over onze vriendschap zullen praten denk ik dat ik beter voorbereid ben om de principes van restorative justice toe te passen in plaats van uiting te geven aan mijn boosheid over haar weigering om haar verontschuldigingen aan te bieden. Ik kan gewoon niet geloven dat niemand iets dergelijks eerder heeft ontwikkeld. Het is ongelooflijk. Ga alstublieft door met uw onderzoek op dit gebied en nogmaals bedankt.”
We zijn benieuwd om te horen wat oplossingsgerichte professionals vinden van dit initiatief van het bouwen van een brug tussen oplosssingsgerichte therapie/coaching aan de ene kant en herstelrecht (restorative justice) aan de ander kant.
Literatuur
Does Sorry Work? The Impact of Apology Laws on Medical Malpractice Benjamin Ho and Elaine Liu. Johnson School Research Paper Series #04-‐2011. www.apologyletter.org
